برنامه اسکرچ چیست و چگونه با آن برنامه‌نویسی را شروع کنیم؟

ارسال توسط

1404/10/02

در تاریخ 1404/09/18

ورود به دنیای کدنویسی با بلوک‌های رنگی!

برنامه اسکرچ (Scratch) یکی از ساده‌ترین و جذاب‌ترین ابزارهای آموزش برنامه‌نویسی برای کودکان و نوجوانان است که به آن‌ها کمک می‌کند مفاهیم پایه‌ای برنامه‌نویسی را بدون نیاز به کدنویسی پیچیده یاد بگیرند. اگر برایتان سؤال است که برنامه اسکرچ چیست و چرا این‌قدر محبوب شده، باید بدانید که این زبان به صورت بصری و با استفاده از بلوک‌های رنگی طراحی شده و یادگیری آن حتی برای افراد کاملاً مبتدی هم آسان است.

در این مقاله جامع، نه تنها به زبان ساده توضیح می‌دهیم که Scratch چیست، بلکه راهنمای کامل شروع کار، مزایای آن در آموزش و مقایسه آن با سایر زبان‌های برنامه‌نویسی را نیز بررسی می‌کنیم تا دریچه‌ای به سوی دنیای برنامه‌نویسی کودکان باز کنید.

دوره های آموزشی برنامه نویسی در دوران آکادمی

برای آموزش زبان های برنامه نویسی به صورت تخصصی دوران آکادمی بهترین گزینه است.

مشاهده دوره های برنامه نویسی

🧱 اسکرچ چیست؟ تعریف دقیق و تاریخچه مختصر

اسکرچ یک زبان برنامه‌نویسی بصری (Visual Programming Language) رایگان است که توسط آزمایشگاه رسانه MIT (انستیتوی فناوری ماساچوست) در سال ۲۰۰۳ طراحی شد و در سال ۲۰۰۷ به صورت عمومی عرضه گردید. هدف اصلی آن، آموزش تفکر محاسباتی و مهارت‌های خلاقانه به رده سنی ۸ تا ۱۶ سال است.

نام “Scratch” از تکنیک‌های دی‌جی‌ها (Scratching) گرفته شده است که در آن، دی‌جی‌ها تکه‌های موسیقی مختلف را با هم ترکیب می‌کنند. در اسکرچ نیز کاربران بلوک‌های کد آماده را با هم ترکیب می‌کنند تا پروژه‌های منحصر به فرد خود را بسازند.

🧩 چرا اسکرچ را “بصری” می‌نامند؟

برخلاف زبان‌های متنی (مانند پایتون یا جاوا) که در آن‌ها باید کد را تایپ کنید، در اسکرچ شما با استفاده از بلوک‌های رنگی کار می‌کنید. این بلوک‌ها مانند قطعات پازل طراحی شده‌اند و هر کدام یک دستور یا تابع مشخص را اجرا می‌کنند.

تأثیر در یادگیری	توضیح	ویژگی
سازماندهی آسان‌تر مفاهیم	دسته‌بندی کدها بر اساس عملکرد (حرکت، صدا، کنترل، …)	بلوک‌های رنگی
حذف خطاهای املایی و ساختاری	کدنویسی تنها با ماوس و چسباندن بلوک‌ها	کشیدن و رها کردن
تقویت انگیزه و امکان آزمون و خطا	مشاهده سریع نتیجه اجرای کد روی صحنه (Stage)	اجرای فوری

🎯 کاربرد برنامه اسکرچ: فراتر از بازی‌سازی

همانطور که قبلاً اشاره شد، کاربرد اسکرچ صرفاً ساختن بازی‌های ساده نیست. اسکرچ در واقع یک ابزار برای آموزش طرز تفکر است.

۱. آموزش تفکر محاسباتی (Computational Thinking)

تفکر محاسباتی مهارتی است که به کودک می‌آموزد چگونه یک مسئله بزرگ و پیچیده را به قدم‌های کوچک و قابل حل تبدیل کند. مفاهیمی که در اسکرچ به طور عملی آموزش داده می‌شوند عبارتند از:

تجزیه (Decomposition)
تشخیص الگو (Pattern Recognition)
انتزاع (Abstraction)
الگوریتم‌سازی (Algorithm Design)
تجزیه (Decomposition)

تقسیم یک پروژه بزرگ به وظایف کوچک.

تشخیص الگو (Pattern Recognition)

یافتن کدهای تکراری که می‌توانند در حلقه‌ها قرار گیرند.

انتزاع (Abstraction)

تمرکز بر اطلاعات ضروری و نادیده گرفتن جزئیات نامربوط.

الگوریتم‌سازی (Algorithm Design)

تعریف گام به گام دستورات برای رسیدن به هدف.

۲. پروژه‌های خلاقانه قابل اجرا در اسکرچ

داستان‌های متحرک و تعاملی
شبیه‌سازی‌های علمی
ساخت موسیقی و هنر
ساخت بازی‌های پلتفرمر و ماز
داستان‌های متحرک و تعاملی

خلق شخصیت‌هایی که با کلیک کاربر یا فشار دادن یک کلید، حرکت یا صحبت می‌کنند.

شبیه‌سازی‌های علمی

ساخت مدل‌های ساده برای توضیح گردش سیارات، چرخه آب یا واکنش‌های شیمیایی.

ساخت موسیقی و هنر

استفاده از بلوک‌های موسیقی و نقاشی برای ساخت ابزارهای دیجیتال یا طرح‌های هنری متحرک.

ساخت بازی‌های پلتفرمر و ماز

طراحی مکانیک‌های ساده بازی و سیستم‌های امتیازدهی.

💻 راهنمای کامل شروع کار با اسکرچ (Scratch 3.0)

زبان برنامه‌نویسی اسکرچ در حال حاضر در نسخه ۳.۰ خود قرار دارد که جدیدترین و کاربرپسندترین نسخه است.

۱. دسترسی (آنلاین در مقابل آفلاین)

برای چه کسانی مناسب است؟	معایب	مزایا	نسخه
کاربران با اینترنت پایدار و کسانی که می‌خواهند از جامعه جهانی اسکرچ استفاده کنند.	نیاز به اتصال دائم به اینترنت.	دسترسی آسان، ذخیره خودکار در فضای ابری، امکان اشتراک‌گذاری در کامیونیتی جهانی.	آنلاین (Cloud-based)
مدارس یا کاربرانی که دسترسی ضعیفی به اینترنت دارند.	نیاز به نصب، پروژه‌ها فقط روی دستگاه ذخیره می‌شوند.	عدم نیاز به اینترنت، کار بدون وقفه.	آفلاین (Scratch Desktop)

نحوه دانلود نسخه آفلاین

برای دانلود این نسخه کافی است در گوگل عبارت “Scratch Download” را جستجو کرده و از وب‌سایت رسمی MIT نسخه مناسب سیستم عامل خود (ویندوز، مک یا اندروید) را دریافت کنید.

۲. اجزای اصلی محیط ویرایشگر

محیط کاربری اسکرچ به طور هوشمند طراحی شده تا کاربر را گیج نکند:

Sprite (شخصیت‌ها)
Costumes (ظاهر)
Backdrops (پس‌زمینه)
Scripts (اسکریپت‌ها)
Sprite (شخصیت‌ها)

اشیایی هستند که شما آن‌ها را برنامه‌نویسی می‌کنید (مانند گربه معروف اسکرچ).

Costumes (ظاهر)

هر اسپریت می‌تواند چندین ظاهر داشته باشد که برای ساخت انیمیشن از آن‌ها استفاده می‌شود.

Backdrops (پس‌زمینه)

تصاویر یا محیط‌های پشت صحنه پروژه شما.

Scripts (اسکریپت‌ها)

نامی است که به مجموعه بلوک‌های کد چیده‌شده داده می‌شود.

🆚 اسکرچ در مقایسه با سایر ابزارهای برنامه‌نویسی کودکان

اسکرچ تنها ابزار آموزش برنامه‌نویسی برای کودکان نیست، اما بهترین نقطه شروع محسوب می‌شود.

توضیح مختصر	رده سنی هدف	نوع زبان	ابزار
جامع‌ترین پلتفرم برای بازی‌سازی، داستان‌سرایی و مفاهیم پایه‌ای.	۸ تا ۱۶ سال	بصری (بلوک محور)	Scratch
نسخه‌ای ساده‌تر و محدودتر از اسکرچ، مناسب خردسالان.	۵ تا ۷ سال	عدم نیاز به اینترنت، کار بدون وقفه.	ScratchJr
دوره‌های ساختاریافته (مانند Hour of Code) با استفاده از کاراکترهای معروف.	تمام سنین	بصری (بلوک محور)	Code.org
اولین زبان متنی مناسب، اما نیازمند مهارت‌های خواندن و نوشتن قوی‌تر است.	۱۲+ سال	متنی	Python

چرا اسکرچ اغلب اولین انتخاب است؟

اسکرچ پله‌ای است که کودک را از محیط کاملاً بصری (مانند ScratchJr) به سمت زبان‌های متنی (مانند پایتون) هدایت می‌کند، زیرا مفاهیم اصلی برنامه‌نویسی را به بهترین شکل ممکن آموزش می‌دهد.

📈 آینده‌نگری: اسکرچ پلی به سوی زبان‌های بزرگتر

یادگیری اسکرچ هدف نهایی نیست، بلکه ابزاری برای رسیدن به اهداف بزرگتر است.

وقتی کودک مفاهیم کنترل (Control)، حلقه (Loop) و شرط (If/Else) را در اسکرچ درک کند، انتقال به یک زبان متنی مانند پایتون (Python) بسیار آسان‌تر می‌شود. کودک دیگر در حال یادگیری مفهوم نیست، بلکه فقط در حال یادگیری نحوه نوشتار آن مفهوم در یک زبان جدید است.

🌟 یک مثال ساده

در اسکرچ: بلوک “اگر $small{text{امتیاز}}$ > $small{text{۱۰}}$ بود، بگو برنده شدی”
در پایتون: $text{if score > 10: print(“You won”)}$
مفهوم یکسان است، فقط ابزار بیان متفاوت است.

شروع موفقیت در عصر کدنویسی

برنامه اسکرچ بهترین سکوی پرتاب برای هر کودک یا نوجوان کنجکاوی است که می‌خواهد بفهمد فناوری چگونه کار می‌کند. با دسترسی رایگان، محیط جذاب و جامعه کاربری عظیم، اسکرچ به فرزندان ما این امکان را می‌دهد که از مصرف‌کنندگان صرف به خالقان محتوای دیجیتال تبدیل شوند.

اگر به دنبال اولین قدم مطمئن در مسیر آموزش برنامه‌نویسی هستید، دیگر تردید نکنید؛ اسکرچ (Scratch) دروازه ورود است.

بیشتر بخوانید :