وبینار پدافند غیرعامل

پدافند عامل Active Defense

به سری اقداماتی که مستلزم رویارویی تن به تن با دشمن و به‌کارگیری جنگ‌افزار و تسلیحات بوده و با اجرای آن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات دشمن حداکثر می باشد.

پدافند غیرعامل Passive Defense

سری اقدام های غیرمسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می شود.
به نوع دیگر می توان پدافند غیر عامل را به رفتار و عمالی در آن نیاز به ‌استفاده از جنگ‌افزار و تسلیحات نظامی نبوده ولی با اجرای آن می‌توان از تحمیل خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات را به حداقل ممکن کاهش داد.
به کلیه اقداماتی و برنامه هائی اتلاق می گردد که بدون بهره گیری از سلاح، به منظور کاهش آسیب پذیری، افزایش پایداری، استمرار خدمات، تسهیل مدیریت بحران و بازدارندگی در مواجهه با تهدید، تهاجم و بحران درمواجهه با تهدیدات غیر فیزیکی یا جنگ‌های نرم همچون: جنگ فرهنگی، جنگ روانی، جنگ سایبر، جنگ اطلاعاتی و … مطرح است.
در پدافند غیرعامل تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی می‌توانند نقش موثری ایفا کنند در حالیکه در پدافند عامل مانند سیستم‌های ضدهوایی و هواپیماهای رهگیر، تنها نیروهای مسلح مسئولیت برعهده دارند.
هر چقدر درجه هشیاری مدیریت دفاعی برای بکارگیری پدافند عامل بالا باشد، باز هم دشمن سعی دارد در ساعات نخست تهاجم با واردکردن ضربات سنگین به مراکز مهم دفاعی و مراکز حساس و حیاتی کشور آسیب برساند و برای این کار پرهزینه ترین ابزار را با قدرت آتش سنگین بکار می‌گیرد. معمولاً بعد از روزهای اول و تهاجم هوایی، جنگ زمینی آغاز می‌شود که طی آن زیرساخت های حساس و مهم کشور، با همان دقت اولیه ولی با گستردگی بیشتر مورد تهاجم هوایی قرار می‌گیرد.
در صورتیکه روحیه دفاعی ملت پس از چند هفته حفظ شود، در مرحله بعدی بمباران افراد غیرنظامی آغاز می‌شود که اکثرا بعنوان خطای نظامی وانمود می‌گردد. طی این مرحله از تهاجم ایجاب می‌کند که تمام ساختمان‌ها در مقابل موج انفجار، ترکش و امکان فروپاشی مقاومت نسبی قابل قبولی داشته باشند و در بخش های مناسبی از آنها فضای امن قابل بهره برداری در دسترس باقی بماند.

تهدیدها به دو دسته‌ی تهدیدهای طبیعی و انسان ساز تقسیم می‌گردند.
تهدیدهای طبیعی (مانند سیل، زلزله و توفان): مشمول پدافند غیرعامل نیستند، اما تهدیدهای انسان ساز در این حوزه قرار گرفته و خود به سه دسته تقسیم می‌گردند:

تهدیدهای نظامی: شامل تهاجم هوایی، زمینی و دریایی
تهدیدهای امنیتی: شامل خرابکاری، بمب گذاری و …
تهدیدهای اتفاقی: شامل آتش سوزی، انفجار مخازن سوخت و یا نشت مواد خطرناک و …

مراکز حیاتی Vital Centers

مراکزی که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آن ها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات جدی و مخاطره‌آمیز در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تأثیرگذاری سراسری در کشور گردد.

مراکز حساس Critical Centers

مراکزی که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آن ها، موجب بروز بحران، آسیب و صدمات قابل توجه در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تأثیرگذاری منطقه‌ای در کشور گردد.

مراکز مهم Important Centers

مراکزی که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آن ها، موجب بروز آسیب و صدمات محدود در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی و یا دفاعی با سطح تأثیرگذاری محلی در کشور گردد.

اصول پدافند غیر عامل

مکان یابی، استتار، اختفا، پوشش، پراکندگی، فریب، تفرقه و جداسازی، مقاوم سازی و استحکامات، اعلام خبر.

مکان یابی

مکان‌یابی، انتخاب بهترین و مطلو‌ب‌ترین نقطه و محل استقرار است به طوری که پنهان و مخفی نمودن نیروی انسانی، وسایل و تجهیزات و فعالیت‌ها را به بهترین وجه امکان‌پذیر سازد. بنابراین، اگر مکان‌یابی به خوبی انجام شود، به کارگیری و استفاده از وسایل و ابزار مصنوعی جهت استتار و اختفا ضرورتی پیدا نمی‌کند و یا این ضرورت به حداقل ممکن تقلیل خواهد یافت.

استتار و اختفا Camouflage and Concealment

فن و هنری که با استفاده از وسایل طبیعی یا مصنوعی امکان کشف و شناسایی نیروها، تجهیزات و تأسیسات را از دیده‌بانی، تجسس و عکس‌برداری دشمن کاهش داده، مخفی نموده و حفاظت نماید.
استتار، همرنگ سازی با محیط و اختفا، استفاده صحیح از عوارض طبیعی و مصنوعی زمین می‌باشد به طوری که تشخیص هدف توسط دشمن به سختی انجام گرفته و یا با تأخیر انجام پذیرد.

پوشش Cover

پوشش، پنهان سازی و حفاظت تأسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی در برابر دید و تیر دشمن می‌باشد. مهمترین ابزار جهت پوشش تجهیزات و تاسیسات عملیات دود است. که به‌منظور پنهان کردن هدف از حسگرهای دشمن به‌کارمی رود.
از مهمترین اقدامات پوشش در میدان جنگ می توان به دفن مین ها، قراردادن تجهیزات در مواضع سرپوشیده و استفاده از پوشش‌های میدان جنگ مانند دود اشاره کرد.

تفرقه و پراکندگی Dispersion

گسترش، باز و پخش نمودن و تمرکز زدایی نیروها، تجهیزات، تأسیسات یا فعالیت‌های خودی، به منظور تقلیل آسیب‌پذیری آن ها در مقابل تهدیدات، به طوری که مجموعه‌ای از آن ها هدف واحدی را تشکیل ندهند.

فریب Deception

کلیه اقدامات طراحی شده حیله‌گرانه، که موجب گمراهی و غفلت دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردد.

جداسازی Separation

جداسازی و جابجایی تجهیزات حساس و ارزشمند قابل حمل از یک نقطه به نقطه دیگر جهت کاهش شناسایی و آسیب پذیری این اهداف.

مقاوم سازی و استحکامات Fortification

ایجاد هرگونه حفاظ که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله، توپخانه، خمپاره و یا ترکش آن ها مقاومت نموده، مانع صدمه رسیدن به نفرات و یا تجهیزات گردد.

اعلام خبر Early Warning

آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر این که عملیات تعرضی دشمن نزدیک می باشد، این هشدار که برای آماده شدن است ممکن است چند دقیقه، چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد.
تجهیزات و وسائل اعلام خبر شامل رادار، دیده بانی بصری، آژیر، پیام ها و آگهی های هشدار دهنده از طریق وسایل مختلف از جمله رسانه های گروهی می باشد.
از جمله ملاحظات دیگر پدافند غیرعامل عبارتند از: موانع، آمایش سرزمینی، پناهگاه و …

موانع Barrer

عبارت است از عارضه طبیعی یا مصنوعی که حرکت نیروهای دشمن یا خودی را کند، متوقف و یا منحرف نماید.

آمایش سرزمینی Spatial Planning

نوعی برنامه ریزی راهبردی (استراتژیک) که سعی دارد ارتباط انسان با محیط و فعالیتهایش را مورد مطالعه قرار دهد و مطلوب ترین شکل این ارتباط را به عنوان برنامه های توسعه همه جانبه معرفی نماید.

پناهگاه Defilade

حفاظ و پوششی جهت مخفی شدن از دید و مصون ماندن از آتش دشمن با استفاده از مواد طبیعی یا مصنوعی.

تهدیدها Threats

عوامل یا وضعیت‌های برون‌سازمانی هستند که بر سازمان تأثیر منفی و نامطلوبی دارند (می توانند داشته باشند) یا آن را از انجام وظایف یا مأموریتش باز می دارند (می توانند باز دارند).

نتیجه بکارگیری اقدامات دفاع غیر عامل

• کاهش سطوح آسیب پذیری کشور در نتیجه افزایش آستانه شکست
• افزایش قابلیت مدیریت بحران
• افزایش ضریب امنیتی و ایمنی کشور
• افزایش هزینه تجاوز و ضریب بازدارندگی کشور
• افزایش پایداری و تداوم فعالیت‌ها
• کمک به حفظ آرامش عمومی
• ارتقاء آستانه مقاومت مردمی
• بی اثر یا کم اثر سازی عملیات‌های دشمن
• ایجاد تردید در متجاوز نسبت به شروع تجاوز
• ارتقاء ضریب امنیت در توسعه پایدار ملی

پدافند غیرعامل در وزارت نفت

در راستای فرمان مقام معظم رهبری و بند 11 ماده 121 قانون چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خصوص رعایت اصول پدافند غیرعامل در طرح‏‌های حیاتی و حساس و یا در دست مطالعه، وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران نسبت به تشکیل کمیته پدافند غیر عامل در ستاد وزارت نفت و شرکت‌های تابعه با عضویت مسئولین، کارشناسان واحدهای اجرایی و عملیاتی از مدیریت‏‌ها و شرکت‏‌ها اقدام نمود تا با نهادینه نمودن فرهنگ پدافند غیر عامل از طریق آموزش در سطوح مختلف و اجرای پروژه‌های پدافند غیرعامل در طرح‌های در دست اجرا و در حال مطالعه و تاسیسات موجود نسبت به کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیر طبیعی و حملات احتمالی دشمن جلوگیری شود اعم اقدامات انجام شده بشرح زیر است:

1- معرفی معاون وزیر نفت در امور مهندسی و ساخت داخل بعنوان رئیس کمیته پدافند غیرعامل وزارت نفت به وزارت دفاع، سازمان پدافند غیرعامل کشور وسایر ارگان‏‌های ذی‌ربط.
2- ابلاغ ترکیب جدید پدافند غیرعامل در شرکت‏‌های اصلی و فرعی توسط وزیر محترم نفت به‌منظور پیگیری و اجرای طرح‌‏های پدافند غیرعامل در شرکت‌‏های اصلی و فرعی.
3- انجام مطالعات و طراحی مقدماتی و مفهومی پدافند غیرعامل فازهای 17 و 18 و الحاق فازهای 15 و 16 و آبگیر جدید توسط مهندسین مشاور در شرکت نفت و گاز پارس.
4- سطح‌‏بندی و طبقه‌‏بندی مراکز حیاتی و حساس و مهم تاسیسات شرکت‌‏های تابعه وزارت نفت و ابلاغ به شرکت‌‏های اصلی و تابعه.
5- معرفی معاون وزیر نفت در امور مهندسی و ساخت داخل بعنوان رئیس کمیته پدافند غیرعامل وزارت نفت به کمیته پدافند غیرعامل کشور و ارگان‏‌های ذی‌ربط.
6- برگزاری جلسات ماهیانه کمیته پدافند غیرعامل وزارت نفت با حضور نماینده کمیته پدافند غیرعامل کشور و ابلاغ صورتجلسات.
7- مبادله موافقت‌نامه پروژه‌های مطالعاتی پدافند غیرعامل مراکز حیاتی و حساس شرکت‌‏های تابعه وزارت نفت با پیش‌‏بینی اعتبارت به میزان حدود 85 میلیارد ریال شامل 23 پروژه برای سال 1386 به این شرح است:

• شرکت ملی نفت ایران 5 پروژه
• شرکت ملی گاز ایران 5 پروژه
• شرکت ملی صنایع پتروشیمی 5 پروژه
• شرکت ملی پالایش و پخش 11 پروژه

8- تشکیل کارگروه‏‌های تخصصی برای بررسی و جمع‏‌بندی گزارش‏‏‌های نهایی مهندسین مشاور طرح‌‏های پدافند غیرعامل شرکت‏‌ها جهت ورود به فاز اجرایی.
9- تهیه طرح و اجرای رزمایش پدافند غیرعامل در شرکت‏‌های تابعه.
10- انعقاد قرارداد با شرکت‌‏های مهندسین مشاور معرفی شده برای مطالعات و طراحی پایه طرح‏های پدافند غیر‏عامل تاسیسات حیاتی و حساس موجود در شرکت‌‏های تابعه نفت، گاز، پالایش و پخش و صنایع پتروشیمی طبق موافقت نامه مبادله شده.
11- برگزاری دوره‏‌های آموزشی پدافند غیرعامل در شرکت‏‌ها در راستای فرهنگ‏‌سازی و تبیین اهداف پدافند غیرعامل.
12- تهیه و تدوین سند راهبردی پدافند غیرعامل وزارت نفت.
13- نهایی کردن الزامات پدافند غیرعامل فازهای 15 الی 18 و حوزه ‏آبگیر پارس‏ جنوبی با هماهنگی کمیته پدافند غیر‏عامل کشور و ابلاغ به شرکت نفت و گاز پارس برای اعمال در طرح تفصیلی فازهای مذکور.
14- انجام پروژه‏‌های مطالعات ارزیابی آسیب‌‏پذیری و مقاوم‌‏سازی در شرکت‏‌های تابعه وزارت نفت.
15- تهیه طرح ذخیره‌سازی سوخت برای مراکز حیاتی و حساس و پر‏‏مصرف کشور.
16- تهیه طرح جامع مدیریت بحران دفاعی وزارت نفت برای تعیین چگونگی اداره، مدیریت و اولویت سازی سوخت کشور در شرایط بحران.
17- اجرای مصوبات شورای عالی امنیت ملی کشور در رابطه با اجرای الزامات پدافند غیرعامل وزارت نفت.